- ХУЫЦАУЫ ДЗУАР
-
кæс ХуыцауИрон адæм сæхи цы дзуæрттыл фæдзæхстой æмæ фæдзæхсынц, уыдонæн сæ кадджындæртæй иу у Хуыцауы дзуар. Хæхбæсты ахæм хъæу нæй, æмæ йæ номыл кувæндон кæм нæ ис. Иутæ бæрæгбон кодтой сусæны мæйы æртыккаг кæнæ цыппæрæм хуыцаубоны, иннæтæ та кæфты мæйы. Уæлдай тынгдæр ыл сæхи фæдзæхстой сылгоймæгтæ. Чындз-иу чи æрхаста, йæ хæдзары сывæллон кæмæн фæзынд, уыдон-иу Хуыцауы дзуары бæрæгбоны сæрмагондæй акодтой кусарт.Хуыцауы дзуары номыл арæзтой хъæугуывд, æргæвстой гал. Адæм дзуары бынмæ цыдысты кувинæгтимæ. Фæсивæд-иу сарæзтой стыр хъазт, лæппутæ-иу бæхтыл хъазыдысты, алчидæр архайдта йæ арæхстдзинад равдисыныл. Хуыздæр-иу чи ахъазыд, дугъы-иу чи фæразæй, бæхыл бадынæй хуыздæр арæхстдзинад чи равдыстаид, уыдонæн лæвæрдтой кады нуазæн – бæгæныйы къус. Хуыцауы дзуары бæрæгбон уыцы лæппу йæ бæхыл стыр арæхстдзинад равдыста, зæгъгæ, уый стыр кад уыди.Циндзинад-иу ахаста изæрмæ. Хуыцауы дзуары бынмае кувинæгтимæ чи цыд, уыдонæн фæстæмæ æвæрдтой фæдзæхсæн – нозтæй дæр, чъиритæй дæр, физонæгæй дæр.Кувæндонмæ æд хъама, æд дамбаца нæ цыдысты, йæ цурты-иу чи фæцæйцыд, уый-иу йæ худ систа, бæхыл бады, уæд-иу йæ бæхæй æрхызт.Ныртæккæ дæр Ирыстоны бирæ рæтты ис Хуыцауы дзуары кувæндæттæ. Фæстаг рæстæг уæлдай хъуыстгонддæр у, Дзæуджыхъæуы сæрмæ цы кувæндон ис, уый. Hæ бæрæгбон æм алы аз дæр æрбацæуы бирæ адæм. Æмæ канд горæтæй нæ, фæлæ горæтмæ хæстæг хъæутæй дæр. Адæм вæййынц хъæлдзæг, фæзарынц, фæкафынц. Хуыцауы дзуары бæрæгбон ссис Дзæуджыхъæуы ирон адæмы иумæйаг бæрæгбон.Хуыцауы дзуары бæрæгбон стыр хъæугуывдтæ вæййы Хъарманы, Дæргъæвсы æмæ иннæ хъæуты.кæс ИРОН ÆГЪДÆУТТÆ
Словарь по этнографии и мифологии осетин. 2014.